حجر صغیر

حجر صغیر تا چه زمانی ادامه دارد؟

کودک و صغیر تا زمانی که بالغ نشود و رشد پیدا نکند یعنی نتواند صلاح مالش را تشخیص بدهد و این تشخیص به صورت ملکه نفسانی در آن کودک درنیاید محجور است.  اگر چه صغیر هنگام رسیدن به سن بلوغ و هنگامی که ملکه نفسانی برای آن به وجود می‌آید فاسق باشد به دلیل آنکه مشهور فاسد بودن را دلیلی بر ادامه محجور بودن صغیر نمی دانند به خاطر آنکه امر موجود در آیه قرآن (فادفعوا) نیز مطلق است “وَ ابْتَلُوا الْیَتامى‏ حَتَّى إِذا بَلَغُوا النِّکاحَ فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْداً فَادْفَعُوا إِلَیْهِمْ أَمْوالَهُمْ“ و این امر مقید به عدالت نشده است در مقابل این قول یک نظری نیز وجود دارد که می‌گوید علاوه بر بلوغ و رشد برای برطرف شدن حجر  باید عدالت نیز در صغیر به وجود بیاید به دلیل آنکه از دادن مال به سفهاء نهی شده است ” وَلا تُؤْتُوا السُّفَهَاءَ أَمْوَالَکُمُ” و نیز روایت داریم که خورنده  شراب سفیه هست که این روایت به ضمیمه آیه کریمه مذکور بر اعتبار عدالت در رفع حجر دلالت میکند و کسی هم قائل به فرق بین شراب و دیگر گناهان نشده است و نظر دیگری که درباره معنی رشد وجود دارد نظر ابن عباس است ابن عباس می گوید رشد یعنی وقار (شتاب نکردن در کارها) و حلم و عقل است. بنابراین آنچه که معتبر است بنابر نظر قائلین به عدالت آن است که وجود عدالت در ابتدا در صغیر شرط است نه در ادامه.  اگر فسق بعد از حصول عدالت عارض شود نظر شیخ طوسی بر احتیاط آن است که آن فاسق را محجور بدانیم البته این احتیاطی که شیخ طوسی داده است همراه با این است که خود شیخٰ عدالت را فقط در ابتدا شرط کرده است. و اشکال دیگری که به نظر قائلین به عدالت وجود دارد آن است که اگر عدالت در ابتدا شرط باشد باید در ادامه نیز شرط باشد چرا که مقتضی یا همان علت که عدم فسخ است در ممکن است در ادامه هم وجود داشته باشد.

از کجا بفهمیم صغیرٰ رشید شده است؟

و اما چگونه میتوانیم کودک و صغیر را امتحان کنیم تا بفهمیم او به رشد رسیده و ملکه نفسانی که قدرت تشخیص صلاح مال است در او به وجود آمده؟ در جواب این سوال میگوییم باید صغیر را به کارهایی که مناسب حال او و در شان او و خانواده اش است امتحان کنیم به عنوان مثال اگر کودکی از فرزندان تجار باشد در این صورت خرید و فروش را به او تفویض می کنیم تا آنکه برای قیمت چانه بزنند.. البته کسی که دارد او را مورد امتحان قرار میدهد باید افعال وی را نیز تحت نظر داشته باشدپس اگر آن شخص امتحان گیرنده از معامله راضی بود می تواند خودش امضای معامله را بر عهده بگیرد. اگر این کودک این خرید و فروش را به نحو احسن تکرار کرد؛ رشد و ملکه  در آن به وجود آمده. اگر کودک از اولاد و فرزندان کسی باشد که پدرش تاجر نیست در این صورت او را نیز با افعال مناسبی که خانواده خودش دارد امتحان میکنیم به عنوان مثال مالی به آن می‌دهیم و می‌گوییم نفقه و خرج زندگی خودت را از این مال مصرف کن و یا آن مال را در مواضعی که برایت مشخص میکنیم خرج کن یا به اینکه در معامله ا شرکت کرده و اکنون می‌گوییم برو معامله را فسخ کند و پول خود را بگیر پس اگر توانست این افعال و کارهایی که در شأن خانواده خودش است را خوب انجام دهد رشید است و اگر نتوانست به عنوان مثال نتوانست آن را در راه خوبی خرج کند مثلاً نفقه را در راه محرمات و گناهان خرج کرد و یا به غذاهای خیلی خیلی گران که مناسب شان خانواده ی او نیست خرج کرد در این صورت می گویم قوه ملکه نفسانی و رشادت در ایشان به وجود نیامده است و اما اگر آن مال را در وجوه خیر و ثواب خرج کرد در این صورت هر چند اگر زیاده روی و افراط کرده باشد معامله اش صحیح است مثل اینکه بیاید با پول برای مردم مسجد بسازد و یا از مهمان پذیرایی کنند و یا صدقه بدهد. این هزینه کردن چه در شان خانواده او باشد و چه نباشد پسندیده است به دلیل آنکه در کار خیر هیچ اسرافی نیست همانطور که در هیچ خیری در اسراف کردن نیست.

و اما اگر کودک و صغیر دختر بود در این صورت نیز باید به آنچه که مناسب حال و احوال و در شان خانواده اش هست امتحان شود به عنوان مثال باید بتواند پنبه را به صورت نخ در بیاورد یا خیاطی بکند و همچنین بتواند ابزار آن خیاطی کردن و دیگر وسایل مورد احتیاج خود را بدون ضرر بتواند بخرد و سودی که به واسطه آن کار کردن در اختیارش هست را به خوبی نگه دارد و اگر به او اجرتی دادند آن را نیز خوب حفظ کند و همچنین از مال و اسباب خانه به همان نحوه که هست نگه دارد و حفظ کند و همچنین بتواند غذاها و اطئمه را که تحت نظر او است از دست امثال گربه و موش و … نگه دارد. پس زمانی که این کار و این فعل از آن شخص صغیر تکرار شود ملکه رشد در آن ثابت می شود و اگر تکرار نشود این ملکه در ایشان به وجود نمی‌آید.

البته باید در نظر داشت که اگر ضغیر به صورت نادر متحمل ضرر شد و یا کار را به نحو غلط انجام داد اشکالی ندارد چون این غلط انجام دادن و گول خوردن و ضرر کردن نیز به صورت نادر از افراد کامل سر می زند.

زمان امتحان کردن صغیر چه موقع است؟

وقت امتحان گرفتن را باید قبل از بلوغ باشد چرا که هنگام بلوغ اگر ملکه نفسانی در آن حاکم شود باید مال را به آنها بدهیم

آیا رشد صغیر با شهادت غیر ثابت می شود؟

چه کسانی می توانند رشد صغیر را برای ولی صغیر ثابت کنند؟ به عنوان مثال پدر کسی به دنبال آزمایش کردن و امتحان کردن فرزند خود نیست بنابراین شهادت دادن افراد دیگر می‌توانند در ثابت شدن رشد در کودک موثر باشد. شهادت دادن زنان فقط برای زنان ممکن است زیرا خیلی راحت می توانند از احوال همجنس خود باخبر شوند اما شهادت دادن مردان مطلقه جایز است یعنی چه برای خانم‌ها باشد و چه برای آقایان چون شهادت مردان مقید نشده به اطلاع آنها از هم جنس خود.

برای اثبات رشادتٰ چند نفر باید شهادت بدهند؟

تعداد شاهدان نیز به این صورت است:

۱- در شهادت دو مرد کافیست

۲- رشادت باشهادت چهار زن ثابت می‌شود

۳- به شهادت یک مرد و دو زن

۴- شهادت چهار شخص خنثی

نوشته : محمد جواد درویش زاده

برگرفته از سایت حوزوی